|
| |
Antwoord van Karel op de vraag:
Wat is het verschil tussen (ir)rationele typen en de gelijknamige functies?
We duiken deze maand in de Babylonische verwarring die kan ontstaan over het gebruik van de termen rationeel en irrationeel in relatie tot typen en functies. Kun je een rationele functie gelijkschakelen met een rationeel type? Kun je bij een irrationeel type iets zeggen over hoe hoog de irrationele functie scoort? Waarom maken we bij Insights Discovery überhaupt onderscheid tussen rationele en irrationele typen? Ik neem jullie mee in de verbanden en misverstanden die bestaan in de wondere wereld van de (ir)rationaliteit.
Broccoli
Wellicht (en hopelijk!) ten overvloede, je kunt een type in feite niet naast een functie zetten. Immers, een type is de resultante van een cluster van voorkeuren: een bewustzijnstelling, een rationele functie (beide gemeten door de Online Vragenlijst) en een irrationele functie (afgeleid). Met andere woorden, elk type, rationeel of irrationeel, heeft een sterkere of minder sterke voorkeur voor een rationele én een irrationele functie. Of nog anders gezegd, elk type staat voor een specifieke kleurenvolgorde van de vier kleuren, in combinatie met een irrationele functie. Laatstgenoemde komt tot uiting, samen met andere voorkeuren, in het gedrag van een type, waarmee een type een soort paraplu is waaronder de verschillende voorkeuren voor Introversie, Extraversie, Denken, Voelen, Gewaarworden en Intuïtie schuilgaan. Je kunt dus nooit of te nimmer een functie gelijkschakelen met een type. Appels met broccoli, zoals ik vorige maand als schreef!
Ook met scores moeten we voorzichtig zijn. Weer zo’n open deur: de irrationele functies worden niet gemeten met Insights Discovery. Je kunt dan ook niets zeggen over de scores van de irrationele functies – niet voor een rationeel type en ook niet voor een irrationeel type. En al helemaal niet of die scores hoger/lager liggen dan voor de rationele functies (die wél worden gemeten, maar niet als afzonderlijke functie). |
|
|
|
| |
|
| |
| Wat dan wél? |
Oké, dit mogen we dus allemaal niet, maar wat dan wél? Wat betekent het als we een type als rationeel bestempelen? Voor een rationeel type geldt dat de eerste en laatste kleur tegengesteld zijn aan elkaar. Denk aan de Beslisser (Rood als hoogste kleur, Groen als laagste kleur), Inspirator (Geel/Blauw), Supporter (Groen, Rood) en de Observator (Blauw, Geel). Bij de vier overige typen, de irrationele typen, is dat niet het geval.
Je laagste kleur zegt eigenlijk net zoveel over jou als je hoogste kleur. De theorie van Discovery stelt namelijk dat je je onbewust afzet tegen je laagste kleur, wat er aan de buitenkant uit kan zien als een uiting van de tegengestelde kleur. Bijvoorbeeld, als je laagste kleur Blauw is, dan kunnen we jouw gedrag bestempelen als ‘weinig Blauw’, maar misschien ook wel als ‘sterker Geel’. Immers, het lage Blauw uit zich waarschijnlijk in niet-gestructureerd, weinig solitair, niet zo op detail of nauwkeurigheid gericht gedrag. En als je dan als Inspirator als eerste kleur Geel hebt, dan kan dat lage Blauw overkomen als een versterking van dat toch al sterke Geel. Dat gedrag is voor de buitenwereld gemakkelijk te duiden, het is logisch, rationeel. Extravert Voelen is overduidelijk aanwezig. |
|
|
|
|
|
|
| |
|
| |
| Vergelijkbare analyse van een irrationeel type |
Als we een vergelijkbare analyse maken van een irrationeel type, bijvoorbeeld de Motivator, met laagste kleur Blauw, dan zien we dat dat lage Blauw weliswaar als Geel gedrag kan overkomen, maar omdat de eerste kleur Rood is, de dominante kleur als zodanig moeilijker te duiden is. Dit type heeft als kleurenvolgorde Rood, Geel, Groen, Blauw. Door de ‘versterking’ van ogenschijnlijk Geel gedrag (dankzij laag Blauw), zul je bij deze persoon vaak de twee hoogste kleuren als even sterk kunnen ervaren en de dominante en laagste kleur lastiger kunnen duiden.
Bovendien bevindt dit type zich op in het midden van de verticale as van Denken en Voelen. Dat betekent dat het voortdurend switcht tussen de twee rationele voorkeuren en de ene keer beslist vanuit het Denken en de andere keer vanuit het Voelen. Zo kan het gebeuren dat een team waarin veel Motivators zitten, met veel Rode energie, toch lastig tot beslissingen kan komen. Heel veel Intuïtie, plus een continue wisselwerking tussen Denken en Voelen, kan in de praktijk neerkomen op weinig resolute standpunten en nog minder snelle besluiten.
Juist omdat ze zich op een as bevinden en dus per definitie switchen tussen twee tegengestelde voorkeuren, hebben we voor die irrationele typen afgeleid dat de irrationele functies hier zwaarder wegen dan de rationele functies. Hoe werkt dat? In het geval van de Motivator betekent dat dat deze zich vooral laat leiden door wat hij intuïtief waarneemt. Of bij een Coördinator dat deze in eerste instantie afgaat op wat hij zintuiglijk waarneemt, en vervolgens tot een standpunt of beslissing komt door afwisselend Denken en Voelen in te zetten.
En dat is de reden dat we een irrationeel type irrationeel noemen: dit type heeft meestal een uitgesproken voorkeur voor een irrationele functie, terwijl de voorkeur voor een rationele functie of een bewustzijnsinstelling minder uitgesproken is aangezien deze schommelt tussen de twee en dit type gemakkelijk gebruik kan maken van beide tegengestelde voorkeuren (I/E of T/F).
Vergelijkbaar, bij Hervormers en Bemiddelaars is minder gemakkelijk te duiden of ze Introvert of Extravert reageren – ze zullen het waarschijnlijk allebei veelvuldig doen. Daarom gaan we ervanuit dat de irrationele voorkeur (voor S of N) duidelijker te benoemen zal zijn en ‘zwaarder weegt’. |
|
|
|
|
|
|
| |
|
| |
| Samenvatting |
Samengevat: bij een rationeel type ligt een rationele functie ‘boven’, terwijl dat bij een irrationeel type een irrationele functie is.
En daarmee hoop ik een beeld te hebben gegeven van de verbanden en misverstanden die mogelijk leven over het gebruik van de termen (ir)rationele functies en typen.
Tot slot wil ik jullie op het hart drukken om altijd de input van de betrokkene zelf te vragen als het gaat om conclusies trekken over irrationele voorkeuren. Hoogste en laagste kleur worden gemeten, maar de irrationele voorkeuren niet.
En we weten allemaal: wie of wat bovenligt bepaal je het liefste zelf!
Eerdere antwoorden van Karel Jong kun je terug vinden in het nieuwsbriefarchief op Connections.
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
|
|
| Stel ook een vraag aan Karel |
|
|
|
